Za datę powstania MSK PulMAN należy przyjąć rok 1993 kiedy to w wyniku wcześniej złożonego wniosku inwestycyjnego Instytut otrzymał środki finansowe na budowę sieci wewnętrznej oraz uzyskanie podłączenia do Internetu.
W ramach tego przedsięwzięcia inwestycyjnego, które należało by nazwać Etapem 0, został zbudowany szkielet sieci lokalnej IUNG-LAN. Węzłem tej sieci został router Cisco 4000, na zakup którego musieliśmy uzyskać specjalne zezwolenie rządu USA, ponieważ obowiązywała jeszcze wtedy dyrektywa COCOM. Na tym etapie podłączyliśmy do sieci 17 komputerów PC (z czego 4 w Zakładzie Zastosowania Matematyki i Informatyki) oraz serwer Sun LX, który pełnił w początkowym okresie funkcję serwera poczty elektronicznej. Węzeł sieci IUNG-LAN był połączony do węzła sieci NASK w Lublinie modemem analogowym o prędkości 9,6 kb/s.
Pierwsze 2 lata poświęciliśmy na rozbudowę sieci lokalnej Instytutu. Należy zauważyć, że już na tym etapie zastosowaliśmy łącza światłowodowe, które połączyły oba skrzydła pałacu. Liczba komputerów podłączonych do sieci wzrosła w tym okresie do 40 sztuk.
W wyniku reorganizacji Instytutu jaką zainicjował prof. dr hab. Marian Król w 1995 roku, został utworzony Ośrodek Sieci Komputerowej PulMAN, który w założeniu miał w pierwszej kolejności zapewnić obsługę informatyczną IUNG i w miarę rozwoju pomagać w dostępie do Internetu pozostałym instytutom naukowym w Puławach. Obsada tego ośrodka na samym początku była niewielka, w postaci mojej skromnej osoby.
Należy w tym miejscu zaznaczyć, że Instytut został uznany przez MNiSW za Jednostkę Wiodącą w naszym środowisku odpowiedzialną za budowę i eksploatację sieci miejskiej PulMAN.
W 1995 roku zrealizowaliśmy podłączenia wyżej wymienionych Instytutów za pomocą telefonicznych linii dzierżawionych od TP S.A., na których zainstalowaliśmy modemy asynchroniczne po prędkości przesyłu danych 19,2 kb/s. Sukces jaki osiągnęliśmy poskutkował podłączeniem w roku następnym w tej samej technologii Ośrodka Edukacyjnego Związku Nauczycielstwa Polskiego w Puławach, Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli oraz Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie. Staliśmy się siecią metropolitalną z prawdziwego zdarzenia.
Równolegle trwały prace rozwojowe na terenie Instytutu. Stopniowo „sieciowaliśmy” kolejne jednostki organizacyjne. W początkowym okresie odbywało się to przy pomocy skrętki UTP 5 kategorii. W związku z przyrostem ilości komputerów i urządzeń sieciowych, koniecznym stało się agregowanie sieci poprzez organizację węzłów sieciowych w pierwszej kolejności dostępowych, następnie szkieletowych, a w końcowej fazie rdzeniowych. W chwili obecnej mamy połączone wszystkie budynki leżące na terenie Osady Pałacowej, w których zainstalowanych jest ok. 450 zakończeń sieci lokalnej, zorganizowanych w 30 węzłach dostępowych, 12 węzłach szkieletowych i 3 węzłach rdzeniowych. Łączna ilość portów dostępowych na przełącznikach w sieci IUNG‑LAN kształtuje się na poziomie 550 sztuk.
W roku 1998 rozpoczęliśmy pierwszą modernizację sieci, która polegała na wymianie dotychczasowych linii zrealizowanych w pierwszym okresie budowy w technologii skrętki trzeciej kategorii na skrętkę piątej kategorii. Jednocześnie zaczęliśmy pomiędzy głównymi węzłami szkieletowymi uruchamiać trakty światłowodowe. Spowodowane to było tym, że przy stale wzrastającym ruchu w sieci połączenia miedziane nie spełniały wszystkich norm, co spowodowane było granicznymi odległościami dla skrętki (100 mb.) oraz dużą ilością zakłóceń zewnętrznych generujących niepożądane przesłuchy w kablu. Kable światłowodowe były pozbawione tych mankamentów. Stopniowo też zwiększaliśmy prędkość łącza dostępowego do węzła NASK w Lublinie. W 2000 roku skorzystaliśmy z nowej usługi oferowanej przez TP S.A., a mianowicie transmisji pakietowej POLPAK-T, dającej możliwość uruchomienia łącza o przepustowości 2 Mb/s. To był bardzo duży skok jakościowy!
W okresie od 1998 do 2005 nastąpił gwałtowny rozwój sieci PulMAN. W 1998 roku uzyskaliśmy środki z MNiSW na wybudowanie traktów światłowodowych łączących nasz węzeł przy Al. Królewskiej 17 z Państwowym Instytutem Weterynaryjnym, a poprzez lokalizację węzła w Urzędzie Miasta w Puławach połączyliśmy Instytut Ogrodnictwa Odział Pszczelnictwa i Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii. W 2000 roku wybudowaliśmy również z dotacji ministerialnej 5 kilometrowy odcinek traktu światłowodowego od PIWet do Instytutu Nawozów Sztucznych, mieszczącego się na terenie Zakładów Azotowych „Puławy” S.A.
Należy podkreślić, że w omawianym okresie Miejska Sieć Komputerowa PulMAN była jedynym operatorem telekomunikacyjnym na terenie Puław, oferującym tak zaawansowane i pewne usługi dostępu do Internetu. Skutkowało to licznymi prośbami od szeregu instytucji o umożliwienie przyłączenia się do naszej infrastruktury i skorzystania z naszych usług. Rozumiejąc „misyjną” rolę jaką do tej pory w historii Puław spełniał nasz Instytut, przy zgodzie Dyrekcji IUNG (szczególne podziękowania dla Prof. Dr hab. Stanisława Krasowicza), umożliwialiśmy podłączenie się do sieci różnym podmiotom. W pierwszej kolejności skorzystały z tego m.in. Urząd Miasta w Puławach, Starostwo Powiatowe w Puławach, Szpital Miejski, I Liceum Ogólnokształcące oraz Puławska Spółdzielnia Mieszkaniowa, która do swojej oferty na dostawę telewizji kablowej dołączyła również dostęp do Internetu.
Wszelkie dotychczasowe działania realizowałem jako jednostka jednoosobowa. W 2001 roku, po wielu próbach pozyskania dodatkowego pracownika, udało się uzyskać zgodę na zatrudnienia inż. Tomasza Stępkowskiego na stanowisku specjalisty administratora systemów komputerowych.
Od samego początku powstawania sieci w naszym Instytucie brałem udział w spotkaniach, konferencjach i sympozjach organizowanych przez różne podmioty, mające na celu stworzenie w Polsce wysokowydajnej sieci przesyłowej łączącej najważniejsze ośrodki naukowe w kraju. W latach 90-tych odbywały się coroczne konferencje POLMAN w Poznaniu, które stały się polem wymiany doświadczeń środowisk naukowych w zakresie budowy i zarządzania sieciami rozległymi. Pomogło mi to przy budowie sieci w naszym mieście.
Na początku Jednostki Wiodące w ośrodkach naukowych naszego kraju tworzyły nieformalny zespół. W większości połączenia ośrodkom zapewniała Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa (NASK), która w początkowym okresie rozwoju została wyznaczona przez MNiSW do obsługi ruchu naukowego. W wyniku narastających rozbieżności pomiędzy NASK a pozostałymi ośrodkami w zakresie kierunków rozwoju sieci naukowych, powstała inicjatywa 20 Jednostek Naukowych, mająca na celu stworzenie ogólnokrajowej niezależnej sieci opartej o własne kable światłowodowe.
W 2002 roku w Gliwicach zostało zawiązane Konsorcjum PIONIER Polskiego Internetu Optycznego, które za cel obrało stworzenie nowoczesnej przesyłowej sieci krajowej. Miałem wtedy przyjemność reprezentować IUNG i środowisko puławskie, i jako jeden z 20 przedstawicieli zgłosić akces do uczestnictwa w Konsorcjum. Podpisanie umowy określającej zasady działania organu odbyło się w listopadzie tego samego roku w Kazimierzu Dolnym. W ten sposób uzyskaliśmy podstawy prawne, aby występować w imieniu polskiego środowiska naukowego do odpowiednich organów administracji rządowej o środki finansowe na budowę sieci. W Kazimierzu Dolnym został przedstawiony plan tworzenia połączeń obejmujący okres 5-letni. Jednym z założeń było wybudowanie dwóch niezależnych relacji łączących Puławy z jednej strony z ośrodkiem w Radomiu, a z drugiej z Lublinem. Plan ten został wykonany w 2005 roku i od tego czasu węzeł w Puławach został podłączony do szkieletu sieci PIONIER łączem 100 Mb/s. W następnych latach prędkości te wzrastały od 1 Gb/s, poprzez 10 Gb/s, 4 x 10 Gb/s do n x 100 Gb/s w chwili obecnej.
Konsorcjum PIONIER oprócz budowy sieci zainicjowało realizację projektu NewMAN, który miał na celu wdrożenie i udostępnienie zaawansowanych usług sieciowych takich jak: usługę wideokonferencji, usługę eduroam, polegającą na prostym i bezpieczny roamingu osób ze środowiska nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce poprzez uruchomienie we wszystkich sieciach MAN i centrach KDM wzorcowych, bezpiecznych systemów dostępu do sieci bezprzewodowej; usługę obliczeń kampusowych zbudowanych w oparciu o innowacyjną infrastrukturę obliczeniowo-usługową o zasięgu ogólnokrajowym, dostarczającą aplikacji na żądanie, zdolną zapewnić szerokiemu gronu użytkowników ze środowisk akademickich i badawczych elastyczny, skalowalny dostęp do specyficznych aplikacji; usługę powszechnej archiwizacji polegającą na udostępnieniu w skali kraju funkcjonalności zdalnej archiwizacji i backupu oraz usługę naukowej interaktywnej telewizji HD: udostępnienie środowisku naukowemu krajowej platformy dystrybucji naukowej interaktywnej telewizji HD i świadczenie w sieci PIONIER usług opartych o treści cyfrowe o wysokiej rozdzielczości dla nauki, edukacji i telemedycyny.
Projekt został zapoczątkowany w 2009 roku i został zakończony w 2012 roku wdrożeniem z sukcesem wszystkich usług. Środowisko puławskie zyskało m.in. dzięki temu nowoczesny cluster obliczeniowy składający się z 24 komputerów do obliczeń skalarnych oraz 9 komputerów do wykonywania obliczeń graficznych. W ramach tego samego projektu zostaliśmy wyposażeni w 50 punktów dostępowych sieci bezprzewodowej, które stopniowo instalowaliśmy we wszystkich instytutach naukowych w Puławach. Dzięki stanowisku do wideokonferencji, uzyskaliśmy możliwość organizowania spotkań na odległość zespołów bez konieczności wyjeżdżania na delegację, często do oddalonych miejscowości. Zebraliśmy też doświadczenie, które zaowocowało zakupem drugiego takiego zestawu w celu optymalizacji wykorzystania usługi.
Rozwój krajowej sieci przesyłowej wyprzedził w pewnym okresie rozwój sieci miejskich. Każdy z ośrodków zaczął rozwijać swoje połączenie według różnych własnych planów. Powstał więc pomysł, aby tę sprawę unormować i wprowadzić jeden standard pozwalający w przyszłości na bezproblemowe wprowadzanie zaawansowanych usług sieciowych. Pomysł ten został skonkretyzowany jako projekt NewMAN, który zakładał uruchomienie nowoczesnych urządzeń sieciowych, działających w ramach istniejącej infrastruktury sieci miejskich MAN. Pozwoli to na stworzenie w ramach tych sieci platformy transmisyjnej, zwiększającej przepustowość sieci MAN oraz umożliwiającej zestawianie dynamicznych połączeń wirtualnych i dedykowanych kanałów na żądanie, wykorzystywanych przez uczelnie i instytucje naukowe przy realizacji projektów krajowych i międzynarodowych. Zastosowanie nowoczesnej technologii zapewni integrację połączeń pomiędzy zespołami badawczymi wykorzystującymi różne dziedziny nauki. Dzięki projektowi NewMAN sieć PulMAN otrzymała 4 przełączniki MPLS JUNIPER MX960, 4 przełączniki MX 480 oraz 4 przełączniki MX 80. Pozwoliło to na stworzenie nowoczesnego szkieletu MPLS w sieci miejskiej o przepustowości n x 10 Gb/s z redundantnymi połączeniami między węzłami rdzeniowymi i szkieletowymi sieci.
Równolegle do rozwoju sieci MAN trwały stałe prace nad rozwojem sieci lokalnej instytutu. W ostatnich czterech latach realizowane były typowe prace sieciowe związane z remontami, modernizacją i budową pomieszczeń zajmowanych przez instytut.
Największym wyzwaniem był udział w projektowaniu, nadzorowaniu i uruchomieniu nowego budynku laboratorium, gdzie zastosowano najnowocześniejszy standard budowy sieci otwartych. W trakcie tych prac wybudowano kilkaset metrów traktów światłowodowych.
W roku 2014 zmieniono system telefonii stacjonarnej z analogowej na w pełni funkcjonalną telefonię cyfrową VoIP. Pozwoliło to na zintegrowanie nowoinstalowanych szlabanów, domofonów i kamer monitorujących z systemem telefonicznym.
W 2016 roku na polecenie dyrekcji Instytutu rozpoczęto prace koncepcyjne nad zbudowaniem i wdrożeniem Zintegrowanego Systemu Zarządzania Instytutem. Uruchomienie systemu nastąpiło z końcem kwietnia 2017 roku, zaś prace wdrożeniowo-rozwojowe trwają nadal i będą się toczyć co najmniej jeszcze rok. W trakcie implementacji ZSZI okazało się, że specyfika instytutu jest na tyle skomplikowana, że niewiele jest firm informatycznych, które mogłyby sprostać zadaniu w 100%.
Wzrastająca ilość zadań jaka stanęła przed OSK PulMAN, spowodowała konieczność powiększenia ilości osób zaangażowanych w ich realizację. Obecnie nasz zespół obejmuje 5 osób, które realizują jednocześnie obsługę wewnętrznych zadań i problemów sieci IUNG-LAN, jak i wykonują prace związane z obsługą sieci PulMAN.
W podsumowaniu muszę ocenić swoje działania, na przestrzeni minionych lat, jako pozytywne. Nie wszystko przebiegało wprawdzie bezbłędnie, zdarzały się potknięcia, ale spowodowane były brakiem doświadczenia w budowie sieci. OSK PulMAN stał się w tym okresie wiodącym operatorem telekomunikacyjnym na terenie Puław i okolic. Doprowadziliśmy do informatyzacji Instytutu, pozwalającej na podstawowym poziomie korzystać z nowoczesnych narzędzi usług internetowych. Umożliwiliśmy instytucjom i mieszkańcom Puław dostęp do Internetu, świadcząc usługi bezpośrednio lub za pośrednictwem innych operatorów, korzystających z węzła centralnego MSK PulMAN jako operatora nadrzędnego.
Wybudowaliśmy ponad 20 km traktów światłowodowych, zorganizowanych w 4 pierścienie, które zapewniają redundancję połączeń w rdzeniu sieci. Bierzemy aktywny udział w realizacji ogólnokrajowych projektów informatycznych, takich jak: 100NET, KMD czy MAN-HA.
Istniejący stan OSK PulMAN jest dobrą bazą do dalszego rozwoju sieci i usług sieciowych, wymaga jednak stałej modernizacji i unowocześniania.
Andrzej Krakowiak
