Czy rola nauki w tworzeniu e-infrastruktury i w efektywnym zarządzaniu jej zasobami będzie większa niż była dotychczas? Jak z perspektywy blisko dwóch dekad istnienia Konsorcjum PIONIER można oceniać zarówno dorobek, jak i wyzwania stojące przed kolejnymi pokoleniami twórców technologii? To jedno z wielu znaków zapytań, które padają w rozmowie przeprowadzonej przez Damiana Niemira z prof. dr hab. inż. Janem Węglarzem (byłym Pełnomocnikiem Dyrektora IChB PAN ds. PCSS, obecnie Przewodniczącym Komitetu Sterującego ds. Rozwoju PCSS, a także współtwórcą Programu PIONIER) oraz dr. inż. Maciejem Stroińskim (byłym Zastępcą Pełnomocnika Dyrektora IChB PAN ds. PCSS, obecnie Zastępcą Przewodniczącego Komitetu Sterującego ds. Rozwoju PCSS, a także współtwórcą Programu PIONIER i członkiem Prezydium Rady Konsorcjum PIONIER od początku istnienia Polskiego Internetu Optycznego). Zapraszamy do lektury!
Damian Niemir (D.N.): Jak z perspektywy czasu patrzycie Panowie dzisiaj na swoje działania, które doprowadziły do powołania Konsorcjum PIONIER?
prof. dr hab. inż. Jan Węglarz (J.W.): Powstanie Konsorcjum PIONIER w 2003 roku związane było z oddaniem do użytku światłowodowej sieci naukowej PIONIER. Poprzedziło je wiele lat środowiskowych doświadczeń : cykl konferencji POLMAN , sieci POL 34/622 i program PIONIER, przyjęty przez Komitet Badań Naukowych. Przez te 18 lat zbudowano i sukcesywnie rozwijano infrastrukturę informatyczną nauki w pełni odpowiadającą aktualnemu światowemu poziomowi, zapewniającą polskiemu środowisku naukowemu w pełni partnerski udział w europejskiej przestrzeni badawczej. Nie byłoby to możliwe bez wielkiej determinacji środowiska skupionego wokół MAN-ów akademickich.
dr inż. Maciej Stroiński (M.S.): W ciągu 18 lat działania Konsorcjum PIONIER nastąpiła konsolidacja środowiska i powstał sprawny ekosystem PIONIER/ MANy oferujący zaawansowane usługi . Stało się to głównie za sprawą wspólnej realizacji projektów : CLUSTERIX, FBC, KMD, PLATON, NewMAN, 100Net, KMD2, MAN-HA. Obecnie Konsorcjum realizuje projekt PIONIER-LAB, w ramach którego powstaje 7 laboratoriów ( innowacyjnych technologii sieciowych, czasu i częstotliwości , inteligentnego kampusu, usług chmurowych, symulacji wieloskalowych, e- szkoleń ) i platforma usług preinkubatora. Partnerzy Konsorcjum budują także krajową przestrzeń danych w ramach projektów PRACE-LAB i KMD.
D.N.: Jaką rolę widzicie Panowie dzisiaj dla akademickich sieci, by nazwa PIONIER nadal kojarzona była z awangardą technologii?
J.W.: Podkreślmy, że sieci naukowe są integralną częścią e-infrastruktury, obejmującej także zasoby obliczeniowe, centra danych i archiwizacji. Będzie ona integrowana również ze środowiskiem badawczym Internetu następnej/ nowej generacji, a w szczególności Internetu Rzeczy. W ramach tej infrastruktury będą tworzone prototypy i badane pilotowe rozwiązania obejmujące terabitowe sieci światłowodowe i sieci bezprzewodowe 5G/6G, skojarzone z zaawansowanymi usługami wysokiego poziomu. Uważam, że rola nauki w tworzeniu takiej infrastruktury i w efektywnym zarządzaniu jej zasobami będzie zdecydowanie większa niż była dotychczas.
M.S.: Współzałożyciel firmy SUN Microsystems – John Gage w 1984 roku wykreował hasło „sieć to komputer”. Dzisiaj wobec wszechobecnego paradygmatu cyfrowego continuum można to hasło rozwinąć „sieć to rozproszony metakomputer”. Taka infrastruktura powstaje obecnie w ramach projektów informatycznych z Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej. Możemy powiedzieć, że powstaje wielka, pionierowa chmura otwartej nauki. Będzie ona stanowiła bazę dla polskiego udziału w programie Horyzont Europa.
D.N.: Marzenia sprzed kilku lat o dostępności „zawsze i wszędzie” stały się faktem, nowe pokolenia korzystają z sieci w sposób naturalny, będąc w nim online praktycznie od urodzenia. Jakie jest obecnie, Panów zdaniem, największe wyzwanie informatyki i technologii w świecie, który jeszcze bardziej „zwrócił się” do ekranów wyświetlaczy w czasach pandemii?
J.W.: Z badań przeprowadzonych przez prof. Monikę Przybysz z UKSW wynika, że średni nastolatek w Polsce spędza w sieci (tylko na rozrywce, dane sprzed pandemii) 4h 15′, a co ósmy 8h, natomiast średni polski rodzić spędza na rozmowie ze swoim dzieckiem 4.5′ dziennie. Trudno mi to uznać za stan pożądany, a lawinowo rosnąca liczba młodych ludzi z poważnymi zaburzeniami emocjonalnymi i psychicznymi, dobitnie to potwierdza. Przejście na nauczanie zdalne problem zaostrzyło nie tylko w sferze więzi społecznych, ale także dalekosiężnych braków edukacyjnych, dotykających zwłaszcza osoby z rodzin o niskim statusie społecznym (por. raporty OECD, The Sutton Trust, czy Polskiego Instytutu Ekonomicznego). W świetle tych faktów, a także odkrywanych ostatnio zagrożeń związanych z funkcjonowaniem mediów społecznościowych, za największe wyzwanie, jakie stoi nie tylko przed twórcami systemów informatycznych, ale dosłownie przed wszystkimi ludźmi dobrej woli, uważam stworzenie takich mechanizmów, by to potężne narzędzie służyło integralnemu rozwojowi człowieka, a nie jego degradacji.
M.S.: Transformacja cyfrowa zmienia naszą rzeczywistość. Kształtuje się cyfrowa nauka, cyfrowa gospodarka i cyfrowe społeczeństwo. Jednym z narzędzi zachodzących zmian jest globalny Internet. Tych zmian nie da się zatrzymać . Trzeba je w mądry i odpowiedzialny sposób kształtować. Potrzebna jest naukowa diagnoza i wyważenie dobrych i złych stron Internetu. Dobre trzeba wzmacniać a złe naprawiać. Jest to niekończąca się historia. Uważam, że istnieje pilna potrzeba budowania społeczności, która podziela takie myślenie i będzie gotowa działać proaktywnie. Działania proaktywne to m.in : budowanie internetów równoległych, konstruowanie etycznych i bezpiecznych aplikacji i systemów transformacji cyfrowej, poszukiwanie alternatywnych modeli biznesowych Internetu, a także w sferze społecznej inspirowanie ruchu „misjonarzy dobrego Internetu”. Ważnym kierunkiem działań powinno być dążenie do zwiększania bezpieczeństwa ,m.in. przez stosowanie kwantowego klucza szyfrującego, stosowanie techniki blockchain- u, wykorzystanie sztucznej inteligencji do analizy ruchu i przeciwdziałania atakom. Rozbudowywana obecnie e-Infrastruktura jest szansą i jedynym dostępnym dla nas środowiskiem do badań i eksperymentowania z tymi ideami. To wielki wyzwanie dla Konsorcjum PIONIER.
Damian Niemir